Bạn đang có một khoản vay tại ngân hàng, tuy nhiên do tình hình kinh doanh khó khăn bạn không kịp trả nợ đúng hạn, bạn bị ngân hàng thông báo đã rơi vào tình trạng nợ xấu và sẽ khó tiếp tục vay vốn tại các tổ chức tín dụng. Vậy nợ xấu là gì và bạn cần làm gì để phòng tránh tình trạng nợ xấu, bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về vấn đề này.

Nợ xấu là gì?

Nợ xấu (tiếng Anh: Bad Debit) được hiểu một cách đơn giản là khoản nợ quá hạn thanh toán và mang tính chất khó đòi. Điều này nghĩa là vì một lý do nào đó khi đến hạn trả nợ như cam kết giữa bên vay và bên cho vay, bên vay không trả được khoản nợ này trong một thời gian từ thời điểm đến hạn thanh toán mà chưa có khả năng trả được nợ.

Thông thường thời gian quá hạn từ 91 ngày trở lên thì bạn sẽ được liệt vào danh sách nợ xấu.

Khi trở thành khách hàng nợ xấu bạn sẽ gặp khó khăn hoặc thậm chí không thể vay vốn tại tổ chức tín dụng nào, đặc biệt là ngân hàng. Hiện nay, rất ít đơn vị hỗ trợ vay vốn với những khách hàng có nợ xấu, thường cũng chỉ là những khoản vay tiêu dùng với giá trị nhỏ.

Phân loại nợ xấu

Hiện tại, các tổ chức tín dụng đặc biệt là Ngân hàng thường sử dụng thông tin về tình trạng nợ của các khoản vay được lưu trữ tại Trung tâm thông tin Tín dụng trực thuộc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (viết tắt là CIC).

>> Xem thêm: CIC là gì? Hướng dẫn kiểm tra nợ xấu qua CIC

Theo tổ chức này, khoản nợ của khách hàng sẽ được phân chia thành 05 nhóm:

Nhóm 1: Nợ đủ tiêu chuẩn

Bạn sẽ thuộc nhóm nợ này nếu bạn trả nợ đúng hạn hoặc quá hạn khoản vay nhưng trả được nợ trong vòng 1-9 ngày.

Khoản vay thuộc nhóm nợ này sẽ không được gọi là nợ xấu.

Nhóm 2: Nợ cần chú ý

Khi bạn quá hạn nợ từ 10-90 ngày bạn sẽ bị phân vào nhóm nợ cần chú ý (nhóm 2), với nhóm nợ này bạn chưa bị coi là nợ xấu. Tuy nhiên, khi có nhu cầu vay vốn, các ngân hàng sẽ cần xem xét kỹ hơn lý do bạn lại ở nhóm nợ này, đôi khi bạn cần cung cấp thêm các hồ sơ chứng minh lý do để các ngân hàng tiếp tục cho vay.

Đồng thời, với nhóm nợ này trong trường hợp được vay vốn, có thể bạn cũng sẽ không được áp dụng nhiều chương trình ưu đãi về lãi suất, phí…của ngân hàng đó.

Ngoài ra, nếu bạn đã rơi vào trường hợp có khoản nợ đã từng được cơ cấu lại thời hạn trả nợ thì bạn cũng được coi là nhóm nợ cần chú ý (nhóm 2).

Khoản nợ được cơ cấu lại thời hạn trả nợ được hiểu là ban đầu, bạn được ngân hàng cho vay với một thời gian vay nhất định, tuy nhiên vì một lý do nào đó dự kiến đến thời gian đó bạn không trả được nợ, ngân hàng sẽ xem xét gia hạn thêm thời gian trả nợ trên cơ sở lý do hợp lí và phù hợp với quy định. Việc cơ cấu thời hạn trả nợ sẽ xảy ra trước thời điểm bạn đến hạn trả nợ ban đầu.

Thông tin về nợ nhóm 2 sẽ được lưu trữ trên hệ thống CIC trong vòng 12 sau khi trả hết khoản nợ quá hạn này.

Nhóm 3: Nợ dưới tiêu chuẩn

Khi bạn quá hạn từ 91 đến 180 ngày, bạn rơi vào nhóm nợ dưới tiêu chuẩn.

Ngoài ra, khoản nợ đã được cơ cấu lại thời hạn trả nợ lần đầu vẫn bị quá hạn dưới 30 ngày; nợ cơ cấu lại thời gian trả nợ lần thứ hai hay trường hợp được miễn giảm lãi do không đủ khả năng chi trả cũng được xếp vào nhóm nợ này.

Từ nhóm nợ này bạn bắt đầu bị coi là nhóm nợ xấu. Bạn sẽ gặp khó khăn trong việc vay vốn và gần như là sẽ không được tổ chức tín dụng là ngân hàng cho vay. Trừ một số trường hợp đặc biệt là các khách hàng lớn, có lý do hợp lí, ngân hàng sẽ xem xét tiếp tục tài trợ phù hợp với quy định.

Các thông tin về nợ nhóm này của bạn sẽ được lưu trữ ít nhất là 5 năm sau khi bạn thanh toán hết khoản này.

Nhóm 4: Nợ nghi ngờ có khả năng mất vốn

Với nhóm này, khoản nợ của bạn đang bị rơi vào một trong các trường hợp sau:

Khoản vay quá hạn thanh toán từ 181 đến dưới 360 ngày
Thanh toán trễ từ 30-90 ngày với những khoản vay đã được cơ cấu thời gian trả nợ lần đầu
Thanh toán trễ dưới 30 ngày với các khoản vay được cơ cấu thời gian trả nợ lần 2

Nhóm này tiếp tục được coi là nợ xấu, thông tin của bạn sẽ được lưu trữ 05 năm trên hệ thống CIC.

Nhóm 5: Nợ có khả năng mất vốn

Khoản nợ của bạn đang bị rơi vào nhóm nợ này khi đang thuộc một trong các trường hợp sau:

Khoản vay quá hạn thanh toán từ 360 ngày trở lên
Quá hạn thanh toán từ 90 ngày trở lên với các khoản vay đã được cơ cấu gia hạn trả nợ lần đầu
Thanh toán trễ từ 30 ngày trở lên với các khoản vay được cơ cấu thời gian trả nợ lần 2
Cuối cùng, là các khoản vay được cơ cấu gia hạn trả nợ lần thứ 3 trở lên, kể cả chưa bị quá hạn hoặc đã quá hạn.

Nhóm này được coi là nhóm nợ cực xấu, thông tin của bạn cũng được lưu trữ trên hệ thống CIC trong 05 năm.

Đồng thời, với nhóm nợ này bạn gần như không thể vay vốn tại bất kỳ tổ chức tín dụng nào, kể cả không phải là ngân hàng.

Nợ xấu được xóa như thế nào?

Căn cứ vào điều 11, thông tư số 03/2013/TT-NHNN ngày 28/02/2013 của Ngân hàng Nhà Nước Việt Nam, bắt đầu từ ngày 01/12/2014, Ngân hàng nhà nước sẽ không lưu trữ thông tin lịch sử dụng tín dụng với các khoản vay quá hạn dưới 10 triệu đồng đã được tất toán.

Vì vậy, nếu rơi vào trường hợp này, bạn hãy nhanh chóng tất toán, và sẽ không bị lưu trữ thông tin nợ xấu trên hệ thống CIC.

Với trường hợp quá hạn trên 10 triệu đồng, bạn cũng chỉ có cách là nhanh chóng kết hợp với nhân viên quản lý tín dụng khoản nợ của mình để cân đối việc trả nợ một cách nhanh nhất, xem xét trả nợ chính xác số tiền bao gồm cả gốc, lãi, nợ quá hạn, phí phạt quá hạn và ưu tiên việc trả nợ món nào trước nếu bạn có nhiều khoản vay quá hạn cho phù hợp.

Tránh việc trả nợ nhiều nhưng không dứt điểm từng khoản, hoặc không trả trước những món quá hạn lâu hơn, dẫn đến tiếp tục kéo dài quá hạn cho những khoản vay có thể chưa rơi vào nợ xấu hoặc đang ở nhóm nợ xấu thấp lên nhóm nợ xấu cao hơn, rất ảnh hưởng đến chất lượng dự nợ của bản thân người vay.

Tuy vậy dù đã trả nợ quá hạn, thông tin quá hạn vẫn sẽ bị lưu trữ trên hệ thống CIC trong vòng 12 tháng với nhóm 3 và 05 năm với nhóm 4 và 5, vì vậy, nếu bạn đã trả hết khoản nợ quá hạn mà mong muốn xác nhận việc này với tổ chức tín dụng nào đó thì bạn có thể thông báo cho nhân viên quản lý tín dụng khoản nợ để được xác nhận.

Nếu bạn có lý do phù hợp, cùng xác nhận đã tất toán khoản nợ quá hạn, một số ngân hàng vẫn có thể tiếp tục xem xét cho vay trên cơ sở thẩm định thông tin quá hạn và quy định của ngân hàng.

Cách phòng tránh nợ xấu

Việc phát sinh nợ xấu thường đến từ những lý do như: Khách hàng sử dụng thẻ tín dụng nhưng không thể kiểm soát dẫn đến mất khả năng trả nợ; mua bán hàng hóa trả góp nhưng không thanh toán tiền theo kỳ đầy đủ đúng hạn; cố tình chây ỳ trong việc trả nợ dù biết đã đến thời gian thanh toán và nghĩ đơn giản quá hạn một chút không sao đằng nào mình cũng trả; do nguyên nhân khách quan khách hàng có việc gia đình hoặc tình hình kinh doanh không tốt dẫn đến không trả nợ đúng hạn…v.v

Như vậy, có thể thấy đa số việc dẫn đến nợ xấu nguyên nhân chủ yếu thường đến từ phía người đi vay, tuy nhiên, để giảm thiểu tối đa vấn đề này thì bên cho vay và bên đi vay cùng cần đưa ra các cách phòng tránh hợp lý.

Đối với bên vay

Trước khi quyết định vay vốn, bên vay nên tính toán một cách kĩ lượng về khả năng tài chính của mình từ đó đưa ra nhu cầu vay, thời gian và các phương thức trả nợ khoản vay như thế nào là phù hợp.

Cụ thể hóa lịch trả nợ bao gồm cả gốc, lãi để đưa ra phương án chi tiêu hợp lý, đồng thời cũng có thể dự đoán với những trường hợp xấu nhất để số tiền trả nợ là phù hợp, tránh việc thích là vay rất có thể dẫn đến tình trạng nợ xấu.

Khi đã có nợ xấu dù bạn có trả nợ vẫn sẽ bị lưu vết và khó để tiếp tục vay vốn cho những dự định khác của bạn.

Khi vay vốn, phải sử dụng tiền một cách hợp lý đặc biệt các khoản vay thông qua thẻ tín dụng tiêu dùng hàng ngày đảm bảo vẫn trong khả năng chi trả, tránh việc tiêu quá nhiều dẫn đến khủng hoảng khi đến kỳ thanh toán.

Sau khi đã sử dụng tiền vay, người vay cần đề cao ý thức trả nợ, đừng nên nghĩ quá hạn vài ngày không sao, đằng nào mình cũng trả, bạn nên nhớ khi bạn quá hạn dù ít ngày nhưng nhiều lần bạn cũng sẽ bị lưu vết và thông tin cũng sẽ gây khó khăn khi tiếp tục vay đặc biệt với lý do “tôi cố tình không trả nợ”.

Ngoài ra, bên vay cũng cần hết sức lưu ý về thông tin khoản vay của mình đã được thỏa thuận với bên cho vay bao gồm tổng số tiền, thời hạn vay, thời hạn trả nợ ra sao, thông tin này thường được ghi rõ trong hợp đồng tín dụng được ký giữa hai bên.

Bạn cần chú ý thời gian đến hạn trả nợ là ngày hôm đó bạn cần có tiền sẵn sàng trong tài khoản để ngân hàng tiến hành thu nợ trong giờ làm việc, tránh việc đến tối khuya mới chuyển khoản, hoặc chuyển khoản khác ngân hàng vào chiều muộn thứ sáu, sáng thứ bảy thì hôm sau ngân hàng bạn vay vốn mới nhận được tiền thì khoản vay của bạn cũng coi như bị quá hạn.

Ngoài ra, hiện tại các ngân hàng hầu hết đều có dịch vụ ngân hàng điện tử, bạn có thể ở nhà và thực hiện chuyển khoản, không cần mất thời gian chờ đợi tại quầy giao dịch, bạn có thể cân nhắc sử dụng dịch vụ này để đề phòng trong trường hợp gấp hoặc bạn đang đi công tác xa, bạn vẫn có thể chuyển khoản trả nợ một cách nhanh chóng và kịp thời.

Cuối cùng, trường hợp xấu nhất bạn có lý do không trả được nợ đúng hạn thì cần làm việc gấp với nhân viên tín dụng quản lý khoản vay của bạn để có phương án xử lý kịp thời.

Đối với bên cho vay

Với bên cho vay, cần làm việc thường xuyên và thông tin đầy đủ với bên vay để đảm bảo họ có thời gian thu xếp tài chính cho các khoản nợ đến hạn.

Đưa ra các giải pháp phù hợp nếu trong quá trình trả nợ khách hàng có vướng mắc có thể dẫn đến việc quá hạn.

Trường hợp khách hàng đã xảy ra nợ xấu nhưng có thiện chí hợp tác trong việc trả nợ sớm hoặc có dự kiến sẽ phát sinh nợ xấu cần tư vấn và hỗ trợ kịp thời để khách hàng trả nợ quá hạn được một cách nhanh chóng nhất, không bị rơi vào nhóm nợ cao.

Với trường hợp khách hàng thiếu thiện chí, cần có những biện pháp phù hợp đảm bảo theo quy định của ngân hàng và pháp luật để buộc khách hàng phải trả nợ hoặc có ý thức trả nợ tốt hơn.

Trên đây là những thông tin cơ bản nhất về nợ xấu và cách phòng tránh, rất mong đây sẽ là nguồn tham khảo hữu ích cho các bạn để không rơi vào tình trạng có nợ xấu.