Bstyle.vn – Với sự phát triển mạnh mẽ của thị trường chứng khoán, các công ty có thể huy động được nhanh và nhiều vốn thông qua việc tiến hành IPO trên thị trường chứng khoán.

IPO là gì?

Phát hành lần đầu ra công chúng (tiếng Anh: Initial Public Offering – IPO) là quá trình huy động vốn thông qua phát hành cổ phiếu mới lần đầu ra công chúng của các công ty cổ phần.

Trước khi IPO, công ty được coi là tư nhân, với số lượng ít cổ đông được tạo thành chủ yếu từ các nhà đầu tư sớm (như người sáng lập, gia đình, bạn bè, nhà đầu tư cá nhân v/v…) và các nhà đầu tư chuyên nghiệp (nhà đầu tư mạo hiểm, nhà đầu tư thiên thần).

Nếu bạn muốn sở hữu cổ phiếu của công ty trước khi công ty chào bán cổ phiếu ra công chúng, bạn cần phải tiếp cận với chủ sở hữu công ty đó. Sau khi phát hành lần đầu ra công chúng, một công ty cổ phần sẽ trở thành công ty cổ phần đại chúng (hay công ty đại chúng) và bạn có thể dễ dàng mua cổ phiếu của họ trên sàn giao dịch chứng khoán.

Điều kiện để IPO

Điều kiện IPO tại Việt Nam

Theo luật chứng khoán, việc chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng sẽ được tiến hành theo một trong các phương thức dưới đây

Thông qua phương tiện thông tin đại chúng, kể cả Internet;
Chào bán cổ phiếu cho từ một trăm nhà đầu tư trở lên, không kể nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp;
Chào bán cho một số lượng nhà đầu tư không xác định.

Để chào bán cổ phiếu ra công chúng. Doanh nghiệp Việt Nam phải đáp ứng đủ các điều kiện dưới đây

Vốn điều lệ đã góp tại thời điểm đăng ký chào bán tối thiểu 10 tỉ đồng Việt Nam tính theo giá trị ghi trên sổ kế toán
Hoạt động kinh doanh của năm liền trước năm đăng ký chào bán phải có lãi, đồng thời không có lỗ lũy kế tính đến năm đăng ký chào bán;
Có phương thức phát hành và phương án sử dụng vốn thu được từ đợt chào bán cổ phiếu được Đại hội đồng cổ đông thông qua.

Bên cạnh những quy định chung ở trên, luật chứng khoán cũng có quy định riêng đối với

Doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài

Đã đăng ký chuyển đổi thành công ty cổ phần
Phương án phát hành và sử dụng vốn thu được từ đợt chào bán cổ phiếu được chủ doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài hoặc HĐQT liên doanh thông qua.
Có công ty chứng khoán tư vấn việc lập hồ sơ chào bán cổ phiếu

Doanh nghiệp thuộc lĩnh vực cơ sở hạ tầng

Doanh nghiệp làm chủ đầu tư xây dựng các công trình cơ sở hạ tầng phải thuộc đề án phát triển kinh tế – xã hội của các bộ, ngành và tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương;
Có dự án đầu tư được cấp có thẩm quyền phê duyệt
Có tổ chức bảo lãnh phát hành
Có cam kết chịu trách nhiệm liên đới của HĐQT hoặc cổ đông sáng lập đối với phương án phát hành và sử dụng vốn thu được từ đợt chào bán cổ phiếu
Có ngân hàng giám sát việc sử dụng vốn thu được từ đợt chào bán

Điều kiện IPO tại Mỹ

Hoa kỳ có ba sàn giao dịch chứng khoán lớn bao gồm

New York Stock Exchange (NYSE)
National Association of Securities Dealers Automated Quotation System (Nasdaq)
American Stock Exchange (AMEX)

Tháng 5 năm 2017 Công ty cổ phần VNG (VNG) ký kết Biên bản ghi nhớ (MOU) với Sở Giao dịch Chứng khoán NASDAQ (Mỹ) để tiến hành IPO và niêm yết cổ phiếu tại sàn NASDAQ đã nhận được sự quan tâm của dư luận.

Trước VNG, một doanh nghiệp Việt Nam khác cũng đã lên sàn NASDAQ là Cavico, công ty tư nhân hoạt động trong lĩnh vực đầu tư và xây dựng. Cavico niêm yết trên sàn NASDAQ thông qua hình thức sáp nhập với một công ty đã niêm yết của Mỹ vào năm 2009.

Tuy nhiên, việc niêm yết này chỉ kéo dài được 2 năm. Lý do NASDAQ đưa ra là do công ty chậm nộp báo cáo tài chính theo quy định. Trong phiên giao dịch cuối cùng của Cavico, cổ phiếu này đã tụt mất 35% xuống chỉ còn 48 cent/cổ phiếu.

Quá trình IPO trên sàn chứng khoán Hoa Kỳ được quy định bởi Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ (SEC).

Điều kiện để niêm yết trên sàn Nasdaq

Để được niêm yết trên sàn Nasdaq, các công ty phải đạt được các yêu cầu chung dưới đây.

Mỗi công ty phải có tối thiểu 1.250.000 cổ phiếu giao dịch công khai khi niêm yết, bao gồm cổ phiếu được nắm giữ bởi người lãnh đạo cao cấp, giám đốc hay bất kỳ người chủ hưởng lợi (beneficial owner) nắm giữ hơn 10% cổ phần công ty.
Giá chào bán tại thời điểm niêm yết tối thiểu 4 USD tuy nhiên công ty có thể đạt tiêu chuẩn nếu mức giá đóng cửa thay thế ở mức 3 USD/cổ phiếu hoặc 2 USD/cổ phiếu nếu công ty đáp ứng các yêu cầu khác.
Phải có ít nhất ba nhà tạo lập thị trường cho cổ phiếu. Nhà tạo lập thị trường (market-maker) là thuật ngữ nhằm chỉ cá nhân hoặc tổ chức (công ty) đứng ra tự giao dịch một hay một số loại công cụ tài chính, hàng hóa.

Ngoài những yêu cầu trên, các công ty phải đáp ứng ít nhất một trong các tiêu chuẩn sau

Tiêu chuẩn 1: Thu nhập

Công ty phải có lợi nhuận trước thuế trong ba năm liền kề trước đó ít nhất là 11 triệu USD, trong hai năm trước ít nhất là 2,2 triệu USD và không có năm nào trong ba năm trước bị lỗ ròng.

Tiêu chuẩn 2: Dòng tiền

Công ty phải có dòng tiền tối thiểu ít nhất là 27,5 triệu USD trong ba năm tài chính gần nhất, không có dòng tiền âm trong bất kỳ ba năm trên. Ngoài ra, vốn hóa thị trường trung bình của công ty trong 12 tháng trước phải đạt ít nhất 550 triệu USD và doanh thu trong năm tài chính trước đó phải đạt tối thiểu 110 triệu USD.

Tiêu chuẩn 3: Doanh thu

Các công ty có thể không cần đáp ứng yêu cầu về dòng tiền nếu vốn hóa thị trường trung bình của công ty trong 12 tháng qua đạt ít nhất 850 triệu USD và doanh thu trong năm tài chính trước đó đạt ít nhất 90 triệu USD.

Tiêu chuẩn 4: Tài sản & vốn chủ sở hữu

Các công ty có thể không cần xem xét các yêu cầu về dòng tiền và doanh thu, và giảm yêu cầu về vốn hóa thị trường xuống 160 triệu USD nếu tổng tài sản của công ty đạt ít nhất 80 triệu USD và vốn chủ sở hữu của cổ đông chiếm ít nhất 55 triệu USD.

Sau khi công ty được niêm yết trên thị trường, nó phải duy trì các tiêu chuẩn nhất định để tiếp tục giao dịch. Việc không đáp ứng được các thông số kỹ thuật được quy định bởi sở giao dịch chứng khoán sẽ dẫn tới việc hủy bỏ niêm yết.

Ưu và nhược điểm của IPO

IPO có lợi gì

Mục tiêu chính của IPO thường là huy động vốn để giúp công ty phát triển và mở rộng. Tuy nhiên, IPO cũng đem lại những lợi ích khác như:

Mở rộng và đa dạng hóa vốn chủ sở hữu
Cho phép tiếp cận vốn nhanh và nhiều hơn với chi phí vốn thấp hơn
Tăng tính thanh khoản
Tăng sự hiện diện, uy tín và hình ảnh công khai của công ty, giúp tăng doanh thu và lợi nhuận của công ty
Hoạt động M&A có thể dễ dàng hơn đối với một công ty đại chúng

Nhược điểm

Bên cạnh những ưu điểm trên, IPO cũng có những mặt bất lợi như

Việc IPO buộc công ty phải tiết lộ thông tin tài chính, kế toán, thuế và thông tin kinh doanh khác cho đối thủ
Thị trường không chấp nhận giá IPO có thể khiến giá cổ phiếu thấp hơn ngay sau khi chào bán
Chi phí pháp lý, kế toán và marketing tăng lên đang kể
Nhà sáng lập sẽ mất quyền kiểm soát công ty vào tay các cổ đông mới, những người có quyền biểu quyết và kiểm soát công ty thông qua các quyết định của HĐQT

Danh sách 10 IPO lớn nhất thế giới

Tập đoàn Alibaba

ALibaba, một công ty thương mại điện tử có trụ sở tại Trung Quốc đã IPO lên sàn chứng khoán NYSE vào tháng 9 năm 2014 với con số khổng lồ 21,8 tỉ USD.

Ngân hàng Nông nghiệp Trung Quốc

Ngân hàng nông nghiệp Trung Quốc (AgBank) là công ty có IPO lớn thứ hai. AgBank đã IPO vào tháng 7 năm 2010 và thu về 19,2 tỉ USD.

Ngân hàng Công thương Trung Quốc

Ngân hàng Công thương Trung Quốc (ICBC) được niêm yết trên Sở Giao dịch Chứng khoán Thượng Hải và Sở Giao dịch Chứng khoán Hồng Kông vào tháng 10 năm 2016 thu về tổng cộng gần 19,1 tỉ USD.

General Motors

General Motos (GM) niêm yết trên sàn NYSE vào tháng 11 năm 2010 và huy động được 20,1 tỉ USD từ đợt IPO lần đầu tiên.

NTT DOCOMO

NTT DOCOMO, một công ty viễn thông có trụ sở tại Tokyo, đã chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng vào tháng 10 năm 1998, huy động được dưới 18,4 tỷ USD.

Visa Inc.

Visa Inc là một công ty cung cấp thẻ ghi nợ và thẻ tín dụng đã tham gia IPO trên sàn NYSE vào tháng 3 năm 2008 và huy động được khoảng 17,9 tỉ USD.

AIA

AIA (OTC: AAIGF), một công ty đầu tư và bảo hiểm có trụ sở tại Hồng Kông, đã chào bán cổ phiếu ra công chúng vào ngày 21 tháng 10 năm 2010. Công ty đã huy động được hơn 17,8 tỷ USD.

Enel

Enel SpA (OTC: ENLAY) một công ty hoạt động trong lĩnh vực gas và điện ở Châu Âu và Châu Mỹ đã chào bán công khai cổ phiếu ra công chúng vào ngày 1 tháng 11 năm 1999 và huy động được gần 17,4 tỷ USD.

Facebook

Facebook (NASDAQ: FB ) mạng xã hội lớn nhất thế giới ở thời điểm hiện tại đã IPO vào tháng 5 năm 2012 và huy động được hơn 16 tỷ USD.

Deutsche Telekom AG

Deutsche Telekom AG (OTC: DTEGY) là một công ty viễn thông của Đức đã huy động được hơn 13 tỷ USD vào ngày 17 tháng 11 năm 1996.

Phân biệt ICO và IPO

Phát hành tiền ảo lần đầu (tiếng Anh: Initial Coin Offering – ICO) là quá trình huy động vốn thông qua phát hành tiền điện tử trên thị trường kỹ thuật số (cryptocurrency) của riêng mình.

Các công ty thường phát hành một số lượng nhất định token đã được mã hóa sau đó bán mã số token này cho khác nhà đầu tư khác nhau.

Trong khi IPO phải niêm yết trên sở giao dịch chứng khoán thì ICO bán các token để gây quỹ cho công ty. Quá trình IPO diễn ra khá phức tạp do tính pháp lý, có sự quản lý, giám sát chặt chẽ bởi chính phủ. Trong khi đó, ICO có thể khởi động bất cứ khi nào, ai cũng có thể tham gia. Điều này làm tăng rủi ro cho các nhà đầu tư.

Khi công ty chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng, nếu thuyết phục thành công mọi người mua cổ phiếu, công ty sẽ thu được rất nhiều tiền. IPO có thể coi là một chiến lược rút lui cho những nhà sáng lập công ty và các nhà đầu tư mạo hiểm chấp nhận rủi do khi đầu tư vào một công ty mới toanh.